تاثیر قصه های قرآنی بر کودکان
تاثیر قصه های قرآنی بر کودکان
قرآن کریم، کلام خدا و اصلیترین و مهمترین منبع شناخت اسلام و گرامیترین اثر مکتوب در میان مسلمانان است و به همین دلیل پیشوایان معصوم و بزرگان دین اسلام همواره به آموزش این کتاب مقدس به همه مردم مسلمان، به ویژه کودکان و نوجوانان، اهتمام فراوان داشتهاند؛ همچنان که رسول خدا، حضرت محمد (ص)، کسانی را که قرآن فرا گرفته، آن را به دیگران میآموزند، بهترین امتها معرفی فرموده است. امام علی (ع) آموختن قرآن به فرزندان را یکی از حقوق فرزندان بر پدر دانسته و امام حسین (ع) نیز فرمودهاند: «هر کس جوان باشد و قرآن بیاموزد، کلمات قرآن با خون و گوشت او آمیخته میگردد و هرگز از او جدا نمیشود».
از سوی دیگر، استفاده از داستانها، به دلیل آثار تربیتی شگرفشان، از دیرباز به عنوان یکی از مهمترین شیوههای تربیتی برای تبشیر و انذار انسانها مطرح بوده و در مقوله ادبیات و داستاننویسی اسلامی، اگر نیک بنگریم و نقبی به گذشته بزنیم، همیشه ردای آموزههای اخلاقی و حکمتهای پندآموز را میبینیم. با این حال شاید آنچه بیش از هر حرف و حدیث و نقل و قولی بر بیشتر نویسندگان و شاعران اسلامی تأثیر داشته، نه فقط حکمت و اخلاق و عرفان، که سرچشمه این سه مهم، یعنی قرآن کریم بوده است، به طوری که با مطالعه و بررسی آثار بزرگانی چون حافظ، سعدی، نظامی و عطار ردپای حکمت اسلامی و بیشتر، قصص و اقوال قرآنی را یافته، درمییابیم که این بزرگان با توجه به تذکره بودن قرآن که ریشه در تذکر و تکرار پیاپی دارد، هرازگاه به فراخور نیاز نسل خویش، حکایتی را نقل کرده و با نگاهی نو، گوشههای پنهان آن را آشکار کرده و از دل قصهای آشنا، مفهومی نو را بیرون کشیدهاند. حکایاتی چون یوسف و زلیخا، نوح و پسرانش، صالح و قومش، ابراهیم و اسماعیل و … همه بارها و بارها، نه فقط به اشاره و تلمیح در قرآن، که به کنایه و تشبیه در آثار قدمای ادبیات ایران و نیز در ادبیات معاصر ما بازگو شده است.
باری، نویسندگان و اشعران بسیار در طول تاریخ مفاهیم قرآنی ار در جای جای آیههای مختلف الهام گرفته و آنها را چون نوری پنهان بر صحنه آثار خود تاباندهاند. در این آثار مضامینی چون نبرد خیر و شر، نور و تاریکی، حسادت و رقابت، غضب و رحمانیت خداوند و … با ظرافت و هنرمندی دستمایه قرار گرفته است.
در قرآن، قصهها نه تنها بر واقعیت تطبیق دارند، بلکه این وقایع، مهمترین و حساسترین وقایع تاریخ انسانها میباشند، وقایعی که هر کدام کاروان آدمیان را به سو و جهتی خاص سوق داده، برای آنها بیدارگر، زنده و روشنگر بوده و خواهند بود؛ چرا که قرآن از مجرای قصص خود بزرگترین لغزشها و معمولترین انحرافات بشری را به شیوهای بینظیر، زیبا و جذاب به نمایش گذارده است.
در همین مسیر به نظر میرسد مهمترین آثار تربیتی استفاده از قصص قرآنی در فرایند آموزش و پرورش کودکان و نوجوانان، موارد زیر باشند که در این نوشتار به شرح اجمالی هر یک از آنها میپردازیم:
· پرورش ایمان مذهبی.
· پرورش عقل و نیروی خردورزی و عبرتگیری از زندگی گذشتگان.
· تقویت و پرورش حس زیبایی دوستی و زیباییشناسی.
· رشد اعتماد به نفس و پرورش روحیه شجاعت و ظلمستیزی.
· آمادگی برای دریافت پیامهای اخلاقی و انسانی و پرورش اخلاق و عادات نیکو و پسندیده.
· آرامشبخشی، رفع اضطراب و اختلالات روانی و رفتاری و تأمین بهداشت روانی.
· پرورش روحیه پرسشگری و تقویت نیروی خلاقیت.
تأثیر شگرف قرآن کریم و تعلیمات آن در هدایت و ستگاری انسان تا بدان جاست که خداوند این مصحف شریف را با اوصافی چون نور آشکار ، ریسمان خدا ، موعظه و شفا و رحمت و مایه بصیرت توصیف میفرماید. این کتاب سراسر خواندنی با سبکی هنرمندانه و بدیع، گنجینهای از حقایق و رهنمودها را در جهت هدایت و سعادت انسان بیان نموده، در قالب داستانهای شیرین خود برنامهای برای زندگی انسانهای خردمند و با ایمان ارائه میکند که به زمان و مکان، یا نژاد و قومی خاص منحصر نمیگردد. کودک ما در لابهلای قصص شیرین و زیبای قرآنی، بتشکنی و مبارزه با تمامی مظاهر شرک و کفر را از ابراهیم، کمال بندگی در اوج توانگری را از سلیمان، صبر را از نوح و ایوب و موسی و یعقوب، حکمت و فرزانگی را از لقمان و پاکدامنی و عفاف را از یوسف میآموزد، ذهن پویا و کنجکاوش به تکاپو میافتد و میاندیشد به کبر شیطان که مغضوب خدایش گردانید، به چرایی هبوط انسان از بهشت، به حسادتی که باعث قل هابیل به دست برادرش شد، به موسای کوچک که مادرش از شر آزار فرعونیان به آبش انداخت و خداوند به لطف و رحمتش حامی و نگهدارش شد، به کرامتی که در وجود آسیه زن ستمگر فرعون بود و وی را مورد تحسین خدا قرار داد، به پسر بدکردار نوح که حتی فرزندی پیامبر خدا بودن هم نتوانست از خشم خدا باز رهاندش، به سگ اصحاب کهف که با همنشینی خوبان در رده آنها قرار میگیرد، به حضرت یونس که با توکل به خداوند و نیایش با وی از شکم ماهی نجات یافت و به بهانههای قوم بنیاسراییل و گوساله پرستیشان، و به آزارهایی که پیامبر ما از کافران و بتپرستان زمانهخود دید، به پرندگانی که با سنگ در منقارهاشان به جنگ دشمنان خدا میروند و به …
و باز میآموزد و میآموزد توحید و توکل و صبر، ایمان، خلق نیکو و خردورزی و تقوا، شکر و خضوع و خشوع در برابر پروردگار بیهمتا و در یک کلام تمام آنچه را که شایسته گوهر انسانیت اوست…